Profesor na QMU i direktor međunarodne konsultantske kompanije Dre Wylie Projects, ekspert za ocjenu kvaliteta EU projekata u dva evropska programa, Kreativna Evropa i EU H2020, dugogodišnji sekretarza kulturu grada Birmingema i bivši direktor pozorišta u istom gradu, Endrju Ormston je svoju ljubav prema umjetnosti objasnio činjenicom da je rođen na sjeveru Škotske u gradu bez sunca i u kući sa mnogo knjiga. Kako je rekao, još kao dječak nije imao mnogo opcija. U razgovoru smo se dotakli lokalne teatarske ponude, komercijalnog teatra, evropskog, kao i mnogih drugih tema…

Edinburg i teatar:

Kada govorim o umjetničkoj sceni u Edinburgu, moram prvo da naglasim da sve to posmatram krozviše aspekata, kao prvo ja sam predstavnik one “oštre publike iz centra”. Dio sam tima koji radi na razvoju kulturne strategije grada, a i u upravnim sam odborima u jednoj gradskoj i jednoj državnoj instituciji. Interesantno je da obije prolaze kroz proces reorganizacije, trenutno. Tome dodajte da godinama vodim razne festivale, a ne bih zaobišao ni činjenicuda kulturnu ponudu grada posmatram i kroz uticaj Bregzita i COVID-19 koji se dešavaju tu ispred nas.

Kada je Edinburg u pitanju moramo uzeti u obzir da govorimo o glavnom gradu Škotske u kojem se nalaze mnoge državne institucije, zatim festivali, što znači da sve to zajedno vrši pritisak na grad da konstantno pruža usluge na istom nivou. Svemu tome treba dodati pritisak koji vrši konstatno masovni turizam. Iako je grad imao svoj bum u kroz razne umjetničke centre i organizacije, što se naravno i sada dešava, ipak ne možemo da ne priznamo da je kulturna ponuda u Edinburgu prilično buržujska, uz čast izuzetaka koji postoje. To naravno nosi svoje pozitivne ali i negativne strane.

Opet, kada govorimo o pozorišnom životu, usuđujem se da kažem da je pomalo renesansan, uslovljen sa dva glavna pozorišta Lyceum i Traverse, koji opet šetaju od uspješnih sezona do loših godina. Njihov uticaj je veliki i svjesni smo da donekle diktiraju teatarsku ponudu. Opet taj uticaj je važan, jer izvan festivalskog avgusta ne postoji dovoljno institucija koji bi učestvovali u nekom većem “pokretu” pozorišnog eksperimenta. Ja kad se uželim raznovrsnosti, odem u Glazgov. Znate u svakom gradu se posebno kreira teatarska ponuda.London opet nudi nešto sasvim posebno i treće.

U škotskom pozorištu, repertoar i forma su mnogo tradicionalniji nego u Evropi.Mi se i dalje držimo pričanja priče na dobar način. Experimentalni teatar 20. vijeka nije ovdje dobio svoj prostor, najvjerovatnije zbog načina na koji se finansiraju teatri kod nas, čineći neki mix komercijalnog, NVO i javnog sektora. Zbog takve postavke stvari, poenta polako prestaje da bude uticaj određenog pozorišnog komada na pubiku ili njegova politička snaga, već se fokus stavlja na samu industriju. Imam osjećaj da se sve to pojačalo posljednjih godina.

Komercijalni teatar naravno ima svoje dobre i loše strane. Tjera pozorišta da se ponašaju u skladu sa diktatima tržišta koja se kreću od masovnog zapošljavanja u dobrim godinama do podilaženja publici u lošim. Kako je uticaj tržišta postao posljednjih godina jak kod nas, doveo je neminovno do promjena koje ostavljaju traga u umjetničkom smislu. Takođe je stvorilo dodatno opterećenje umjetnicima i kulturnim djelatnicimasa finansijski nestabilnim statusom, da isprate sve te zahtjeve koje diktira tržište. Opet sa druge strane, postoji mnogo primjera koji pokazuju da izostankom državne podrške nastaju najhrabriji i najbolji rezultati. Teatri u Škotskoj su, čini se, dobra kombinacija komercijale i budžeta.

Evropa, Kreativna Evropa, saradnja

Ja apsolutno podržavam evropsku, transnacionalnu saradnju. Istraživanje koje sam radio za Britanski savjet svojevremeno, pokazuje izuzetno pozitivne rezultate ovakve saradnje na različitim nivoima. Bio sam imresioniran uticajem koji su evropski projekti izazavali posebno kod mlađih umjetnika i profesionalaca koji nisu ranije učestvovali u nekim većim projektima I nisu imali priliku da se afirmišu kod šire publike. Za njih su ovakvi projekti mislim dragocjeni.

Zajednički rad je jedini valjan način kojim možemo da prebrodimo situacije koje se stavljaju pred nas u ovom čudnom vremenu.Evo na primjer pojava COVID-19 virusa nas je dovela u situaciju da gledamo pozorišne predstave na TVu. Doduše, moram priznati da sam postao fan online predstava i opere. Posebno volim Opera Vision portal koji je inače kao program podržan od Kreativne Evrope. Možemo sada i probe da gledamo online. Odavno sam pobornik ideje da svaka kulturna institucija mora da ima svoj portal i online program razvijen, a pandemija je upravo smjestila tu temu u centar. Mislim da je ovo dobar trenutak u kojem mogu i ljudi iz udaljenih krajeva, koji nemaju jednostavan I lak pristup pozorištima, da upoznaju rad mngih pozorišta I odgledaju komade o kojima su samo čitali ili čuli. Na kraju krajeva, pozorište je međunarodna porodica i moramo da konstantno radimo na iznalaženju novih načina da što bolje sarađujemo I time podržavamo jedni druge.

Razgovor vodila i prevela: Nataša Kraljević.